CAM AMBALAJ GERİ DÖNÜŞÜMÜNE BİR ÇÖZÜM ÖNERİSİ: HORECALAR(*)
24.08 2011 tarihimde yayımlanan Ambalaj Atıklarının Kontrolü
Yönetmeliğine göre; piyasaya ambalajlı ürün süren firmalar, piyasaya sürdükleri
ambalajların belli miktarını toplamak/toplatmak zorundadırlar. Yönetmeliğe
göre; 2015 yılında % 48 olarak belirlenen oran, 2016 ‘da %52’ye, 2020 yılında
ise % 60’a ulaşacaktır.
ÇEVKO, yaklaşık 10 yıldır Türkiye’nin ilk Yetkilendirilmiş
Kuruluşu olarak yükümlülüğünü üstlendiği piyasaya sürenler adına bu görevi
başarı ile yerine getirmektedir. Ancak, piyasaya süren firmaların ürünleri için
kullandıkları ambalajların kaynağında ayrı toplanıp geri dönüştürülmesinde
önemli sıkıntılar vardır. Bu ambalajlardan, temini için ÇEVKO olarak
harcadığımız zaman ve para, göz önüne
aldığında cam, geri dönüşümünde en fazla sıkıntı yaşadığımız ambalaj türü
olarak öne çıkmaktadır. Son 10 yıl içinde çalıştığımız belediyelerin sınırları
içinde bulunan yaklaşık 22 milyon kişiye, ambalajların kaynağında ayrı
toplanması konusunda bilgilendirme yapmamıza karşın 2014 yılı içinde ancak 99
bin 256 ton camın geri dönüşümünü belgeleyebildik. 2014 yılında yaklaşık olarak
1 milyon ton(**) cam ambalajın pazara sürüldüğü dikkate alınırsa; bizim
belgelendirdiğimiz atık cam miktarının o yıl geçerli olan % 48’lik yükümlük
miktarının çok altında kaldığını( %10) söyleyebiliriz. ÇEVKO’ dışındaki öteki
iki yetkilendirilmiş kuruluşun belgelediği cam ambalaj miktarlarını da hesaba
katsak bile bu oran ancak %14-15 ler seviyesine çıkar.
Atık cam ambalaj,
fiziksel özelliği (kırılabilir) ve düşük fiyatı nedeniyle; hemen hemen her
sokakta rastladığımız sokak toplayıcılarının bile ilgisini çekmemektedir.
Kaynağında ayrı toplama çalışmalarının pahalı bir yöntem olması, ayrıca Anadolu
Cam Sanayisinin belediyelere verdiği cam kumbaraların istenilen verimliliği
sağlayamaması, ÇEVKO olarak bizi yeni arayışlara yöneltti.
Bu yılın başında ülkemizde cam ambalajlı ürünlerin en çok
nerelerde tüketildiği konusunda bir araştırma yaptık. Araştırmanın amacı; ‘’daha
az toplama maliyeti ile daha fazla cam ambalaj atığını, öteki ambalaj
malzemelerine ve evsel atıklara karıştırmadan nasıl toplayabiliriz’’
sorunsalına yanıt aramaktı. Araştırmanın sonucunda cam ambalajlı ürünlerin çok
büyük bir bölümünün hotel, restoran, bar ve cafelerde (HORECA) tüketildiğini
gördük. Ayrıca bu araştırma ile HORECA’lara ve onların yakınlarına konulacak
konteynerlerin HORECA’ların özelliğine göre yeniden tasarlanması, bunlar için
özel üretilmiş kamyonların kullanılması çalışanlarının eğitilmesi gerekliliği
ortaya çıktı. Söz gelimi; içkili bir restoranın yan başında bulunan cam
kumbarasına, restorandan çıkan cam ambalaj atıklarının kumbaraya tek tek atılması
zaman kaybına yol açtığı için kumbaralara atılmayıp doğrudan evsel atıklara
karıştırıldığını saptadık.
TÜRKİYE’DE YILDA KAÇ TON CAM AMBALAJ TÜKETİLİYOR?
Evlerde tüketilen gıda ürünlerinde, ilaç sektöründe ve
kozmetikte kullanılan cam ambalajları bu hesaplamanın dışında tutarsak, 2014
yılında üretilmiş yaklaşık 790 bin ton cam ambalajın ağırlıklı olarak alkollü
ve alkolsüz içecek sektöründe kullanıldığını söyleyebiliriz.
Sözgelimi cam ambalajda satılan maden suyunun yaklaşık %30-35’inin HORECA’larda tüketildiği sonucuna
vardık. Maden suyu için kullanılan cam ambalaj miktarı ise 2014 yılında 450 bin
ton civarındadır. Bu hesaba göre; yaklaşık 155 bin ton cam ambalaj atığı HORECA’lardan
çıkmaktadır. Cam şişede satılan su için kullanılan cam ambalaj 25 bin tondur ve
bunun yaklaşık %95’i gene HORECA’larda tüketilmektedir.
40- 45 bin ton arasında cam ambalaj kullanılan yüksek
alkollü içeceklerin %75-80’i, 15 bin ton civarında cam ambalaj kullanan düşük
alkollü içeceklerin ise yarıdan fazlasının tüketim yeri ise gene HORECA’lardır. 60 bin ton civarında ambalaj kullanan gazlı
içecek sektöründe cam ambalajın gene
yarıdan fazlasının tüketim yeri HORECA’lardır. Yüzde 85’i depozitolu olan bira
şişelerinin depozito dışında kalan kısmının ise, yarıdan fazlası HORECA’larda
tüketilmektedir. %80-85’i depozitolu olan bira şişlerinde kullanılan cam
miktarı 130 bin tondur. Bunun depozito dışında kalan 20 bin tonunun tüketim
adresi de ağırlıklı olarak HORECA’ardır. Yaklaşık 50 bin ton cam ambalaj
kullanılan süt ve meyve suyunun önemli bölümü ise ev tüketimidir.
Yukarıdaki rakamları incelediğimizde, piyasaya sürülen cam
ambalajlı ürünlerin önemli bir bölümünün HORECA’larda tüketildiğini görürüz. Bu
ürünlerde kullanılan cam ambalaj miktarı ise 250 bin ton gibi azımsanmayacak
miktardadır. Bu azımsanacak bir miktar değildir. İyi bir HORECA çalışması ile
buralardan 200 bin ton civarında cam ambalaj atığı toplanabilir kanısındayız.
HORECA PROJESİ
Cam ambalajların ana tüketim yerlerini belirledikten sonra
ÇEVKO’ olarak İzmir ve çevresinde, iş ortağımız olan Muzaffer Pınarbaşı firması
ile civardaki bazı belediyeleri de yanımıza alarak bir ‘’pilot’’çalışma
başlattık. Öncelikle ilgili belediye sınırları içinde bulunan HORECA’ları
belirleyip, bunların çalışanlarına eğitimler verdik. Bu eğitimin ana amacı
tesislerden çıkan camın ayrı konteynerlerde toplanmasının sağlanması ve cam
ambalaj atıklarının içine porselen ve seramik atıklarının karıştırılmamasıydı. Bu
eğitimler sonunda Konak, Karşıyaka, Balçova, Buca, Güzelbahçe Belediyelerinde
uygulama başlatıldı. Bu ilçe sınırları içinde olan restoranlarda saat 20.00 ile
04.00 arasında cam ambalaj atığı toplanmaya başlandı. Ayrıca bu belediyelerle
iş birliği yapılarak, Anadolu Cam Firması’ndan sağlanan cam kumbaraları belli
bir plan çerçevesinde ihtiyaç olan yerlere konuldu.
Cam ambalajlı ürün tüketiminin özellikle turizm mevsiminde
turistik bölgelerde bulunan otellerde, tatil köylerinde ve ‘’beach’’lerde çok
fazla tüketildiği gerçeğinden hareketle, gene İzmir’in bir başka ilçesi olan
Seferihisar’daki 9 turistik işletmede bir pilot proje yürütülmüş, otel
çalışanları eğitilmiş, işletmelere özelliklerine göre 1,6 ve 27 metre küplük
konteynerler konulmuş, bu konteynerlerin doluluk oranları uydudan izleme
sistemi ile belirlenerek iş gücü, zaman ve para kaybı en aza indirilmiştir. Bunu
sonucunda, eğitim verdiğimiz otellerde verim eğitimden önceki döneme göre
ortalama %50 oranında attığı gibi, cam ambalaj atıkları içindeki yabancı madde
oranı da o oranda azalmıştır.
Bu uygulamanın, 2016 yılında 1000’den fazla otelin bulunduğu
Antalya-Alanya kıyı şeridinde de yapılması planlanmıştır.
SONUÇ
HORECA’lardan cam ambalaj atığı projemiz beklediğimiz gibi
başarıyla devam ediyor. Ancak bu başarının sürdürülebilir olması için ilgili
yönetmeliğin ‘’Ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplanması, ambalaj
atıklarının kaynağında ayrı biriktirilmesi’’ başlıklı 23. Maddesinin,
hazırlanacak yeni yönetmelikte, özellikle HORECA’larla ilgili bölümün yeniden
düzenlenerek bunlara, ambalaj atıklarını ayrı biriktirmeleri konusunda
zorlayıcı hüküm getirilmelidir. Ayrıca bu konunun ’’doğal ortak larından’’ biri olan belediyelerin de bu uygulamanın
sürdürülebilir olması için istekli ve işbirliği içinde olmaları gereklidir.
---
(*) Hotel(HO),Retoran(RE),Cafe(CA)
(**) Bu rakamlar yaklaşık olarak verilmiştir. Dış alım ve
dışsatıma konu olan cam ambalaj miktarları dikkate alınmamıştır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder