PET AMBALAJLI SU SEKTÖRÜNÜN DÜNÜ BU GÜNÜ YARINI (6)

1-GENEL DEĞERLEME

Buraya kadar 2008 -2012 yılları arasında PET ambalajlı su sektörünü mercek altına almaya çalıştım. Bu bölümde ise genel bir değerleme yapıp bir sonuca ulaşmaya çalışacağım.

.2008-2012 yılları arasında Pet ambalajlı su pazarının gelişimi aşağıda gösterilmiştir.

(Tablo 1)*

Tablo:1 

Yıllar               0.33 Lt       0.5 Lt          1.5 Lt         5.0 Lt      8-10 Lt       19.0 Lt          Toplam(milyon Litre)  _____________________________________________________ ________       ______________

2008                   39.0        1.095.0      760.0       750.0        325.0            ---                   2 969.0

2009                   37.0        1.227.0      828.0        881.0       438.0         159.0                3.570.0

2010                   46.0        1.646.0      951.0      1.192.0     445.0         259.0                 4.539.0

2011                   50.0        1.736.0     1.033.0     1.208.0    499.0         259.0                 4.785.0

2012                   80.0        2.162.0     1.234.0     1.789.0    668.0         401.0                 6.334.0

 Toplam            252.0       7.866.0     4.806.0     5.820.0  2.375.0      1.078.0             22.197.0(*)

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

%                         1.13            35.43       21.65        26.23     10.70            4.86          =       1

_________________________________________________________________________________

Yukarıdaki tablo incelendiğinde PET ambalajlı su pazarının, 5 yıl içinde % 113 oranında geliştiği görülecektir. Bu da bir anlamda pazarın her yıl yaklaşık olarak % 22 oranında gelişmesi demektir. Ancak bu artış ortalama olup,  oran her ürün için farklıdır. Söz gelimi 0.33 Lt su şişesi satışı, 2012yılında 2008 yılına göre; yani son 5 yıl içinde  sadece  % 97 oranında  artmasına karşın, bu artış oranı 5.0 litrede %138’dir. 19.0 litrede ise, başlangıç yılına göre yaklaşık 6 misli bir artış görüyoruz.Bu arada sırası gelmişken ilk 5 firmanın bu süre içinde 19.0 litre PET şişelere uzak kalmaya devam ettiğini anımsamakta yarar var…

Aynı tablodan yararlanarak PET ambalajlı su pazarının yıllar itibariyle gelişimini çizim 1’de görebilirsiniz.

Çizim:1

.Aynı dönem içinde ülkemizde kişi başına tüketilen PET ambalajlı su miktarı 2008 yılında 41.4 Lt, 2009’da 49.3 Lt, 2010 ‘da 61.9 Lt, 2011’de 64.4 Lt ve 2012 ‘de ise 84.0 litredir (dışsatım dahil).

Çizim 2.

Çizim :2

.2008-2012 yılları arasında ilk 5’e giren firmaların pazara sunduğu PET ambalajların hacimlerinin yıllara göre dağılımı aşağıdaki tabloda gösterilmiştir: Tablo 2.

Yıllar /Milyon Lt.     0.33 Lt           0.5Lt           1.5 Lt           5.0Lt            8-10 Lt           Toplam(LT)

2008                           24.0              394.0          302.0          241.0            118.0                1.079.0

2009                          27.0               444.0          358.0           256.0           169.0                1.254.0

2010                          31.0               582.0          352.0           308.0           134.0                1.407.0

2011                          28.0               676.0          404.0           422.0           181.0                1.711.0

2012                          52.0               805.0          488.0           523.0           254.0                2.122.0

Toplam                    162.0            2.901.0       1.904.0        1.750.0         842.0                7.573.0(*)

     %                             2.14               38.30          25.16          23.10          11.30                    100.0

_________________________________________________________________________________Tablo incelendiğinde, pazarın lokomotifi olan ilk 5 firmanın nispeten küçük ölçekli ambalajlara yöneldiği ve bu durumun yıllar itibariyle de pek değişmediği görülebilir. 0.33 Lt ,0.5 Lt ve 1.5 olarak  pazara sunulan PET ambalajlı suların oranı, toplam ambalajların içinde % 65.71’idir. Biraz sonra göreceğimiz gibi, bu firmaların dışında kalan firmaların ürün gamında küçük ölçekli ambalajların payı ilk 5’e göre oransal olarak daha düşüktür.

.2008-2012 yılları arasında ilk 5 firmanın dışında kalan firmaların pazara sunduğu şişe hacimlerinin yıllara göre dağılımı aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. Tablo 3.

Tablo 3

Yıllar/milyon Lt         0.33Lt         0.5 Lt         1.5 Lt           5.0 Lt        8-10 Lt        19.0 Lt     Toplam

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

2008                             15.0              705.0        456.0            507.0         207.0            --           1.890.0

2009                             10.0              783.0        471.0            625.0         269.0          158.0      2.316.0

2010                             15.0           1.064.0        599.0            883.0        311.0           260.0      3.132.0

2011                             22.0            1.060.0       629.0             787.0       318.0           258.0      3.074.0

2012                             28.0            1.357.0       746.0          1.265.0       414.0          401.0       4.212.0(*)

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Toplam                     90.0            4.969.0       2.901.0         4.068.0      1.519.0       1.077.0  1 4.624.(*) 

         %                          -                  34.0              20.0               28.0            11.0              7.0           100

Tablo 3’den de görüleceği gibi ilk 5 dışında kalan firmaların 0.33,0.5 ve 1.5  PET şişelerde pazara sunduğu suyun, toplam satışlardan aldığı pay %54.43 tür.

.2008-2012 döneminde PET ambalajlı suyun ilk 5 ve ilk 5 dışında kalan firmaların toplam pazardan aldıkları pay tablo 4’de gösterilmiştir.

Tablo :4

Yıllar                     Toplam  /Milyon LT         İlk 5 Milyon/LT      %                İlk 5 dışındakiler Mil./Lt.    %

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

2008                             2.969.0                           1.079.0             36.34                    1.890.0                   63.66

2009                             3.570.0                           1.254.0             35.12                   2.316.0                    64.88

2010                             4.539.0                           1.407.0             30.99                    3.133.0                     69.01

2011                            4.785.0                            1.711.0             35.75                    3.074.0                     64.25 

2012                            6.334.0                            2.122.0             33.50                    4.212.0                     66.50

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------(milyon LT)          22.197.0                          7.573.0                                          14.624.0

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

5 yılın oransalı    %      100.0                                34.12                                              58.88

 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Tabloyu incelediğimizde satış sıralamasında ilk 5’i oluşturan firmaların araştırmamızın başlangıç yılı olan 2008 yılında toplam pazardan aldıkları pay % 36.34'iken, bu pay 2012 yılında %33.5’e düşmüştür. Kuşkusuz bunun en önemli nedeni; araştırmamıza konu olan ilk 5 firmanın dışında kalan firma sayısının 2008 yılında 68 olan sayısının,2012 yılına kadar giderek artıp  105’e çıkmasıdır. Dolayısı ile ilk 5 firmanın yıllar içinde gelişen pazardan aldığı pay, pazardaki firma sayısı arttığı için bir düşüş eğilimine girmiştir ve bu doğal karşılanmalıdır. İlk 5 firmanın 5 yıllık süreç içinde pazardan aldığı en düşük pay, %30.99 ile 2010 yılıdır ve bu yıl pazardaki firma sayısında bir önceki yıla göre önemli bir artış olmamasına karşın ilk 5 dışında kalan firmaların kapasitelerindeki önemli artıştan kaynaklanmaktadır. 

 

Çizim 3’de, ilk 5’in ve ilk 5 dışında kalan firmaların pazar paylarının yıllık değişimi görülmektedir:

Çizim: 3

Çizimde, ilk 5 firmanın, pazara yeni oyuncular girmesine karşın Pazar paylarını % 30’lar düzeyinde tuttuğunu görebiliriz.

2-SONUÇ

PET ambalajlı su sektörünün son 5 yılını irdelediğimiz bu çalışmayı birkaç başlık altında özetleyebiliriz.

.Bu sektör, 5 yıllık süreçte yaşanan yerel ve küresel ekonomik krizlere karşın yatırım yapmayı sürdürmüş ve her şeye karşın yıllık ortalama % 22’nin üzerinde bir gelişme göstermiştir. Önümüzdeki yıllarda (en az 5 yıl) gelişimini, bir önceki yıla göre yaklaşık %10 oranında artarak sürdürecektir.

.5 yıllık süreçte pazarda satılan suların %35.43’i 0.5 litredir. Bu oran, ilk 5’de  %38.30, diğerlerinde ise %34’tür. 0.33, 0.5 ve 1.5 litrelik ölçüdeki suların pazar ortalaması toplamın % 58.21 iken, bu ortalama ilk 5’de % 65.60, diğerlerinde ise %54.43’dür. Bu oranlar dikkate alındığında ‘’markaların’’ ağırlıklı satışları, küçük ambalajlardadır. Ancak son yıllarda ilk 5’de dahil olmak üzere pazar genelinde, 5.0, 8-10 lt ve 19 .0 litrenin toplam satışlardaki oranı düzenli olarak artmaktadır. Sözgelimi 2008 yılında büyük ambalajın oranı, pazarın genelinde  % 36.20 iken bu oran 2012 yılında % 45.12’ye yükselmiştir.

.Sektör oyuncuları arasında, gelecek yıllarda pazara yeni firmaların (markalar) gireceği beklentisi yaygındır. Ama bu dönemde, geçmiş dönemde olduğu gibi çeşitli nedenlerle(yanlış yatırım, sermaye yetersizliği, düşük kapasite, pazar bilgisi eksikliği) pazardan çıkacak firmaların da olacağını akılda tutmak gerekir. Bu durumda, gelecek yıllarda pazardaki oyuncu sayında geçmiş yıllarda görülen hızlı artış beklenmemelidir. Hatta birkaç yıl sonra, pazardaki gelişime karşın pazardaki oyuncu sayısının azalabileceğini söyleyebilirim. Bu birleşmelerle, satınalmalarla ya da pazardan tümüyle çekilmekle olabilir.

.Sektörde haklı olarak ‘’marka’’ olanların, yurt genelinde yeni su fabrikaları kurmaları ya da mevcutlarını satın almaları devam edecektir. Yaklaşık  15 yıl önce  Hayat markasının Hendek’de faaliyet gösteren bir fabrikayı(Flora) satın aldığını, daha sonra Pınar,Sırma,Damla gibi markaların da aynı yolu izlediğini anımsamak gerekir.Yurt geneline yayılmanın en önemli nedeni hiç kuşkusuz ‘’markayı ‘’ tek bir merkezde üretip yurgeneline taşımanın yüksek maliyetidir. Ekonomik olan; iyi bir planlamayla ’’markayı’’ birkaç bölgede üretmektir. Bu uygulamayı ilk 5 marka yapmış ve başarılı sonuçlar da aldıkları için yapmaya da devam edeceklerdir. Bu uygulamanın pazara yeni firmaların girmesini güçleştireceği kanısındayım.

.İncelediğimiz 5 yıllık süreç içinde pazar lideri konumundaki  5 firmanın pazar payının en düşük olduğu yıl ve oran 2020 yılı ve %30.99 idi. Bunun nedenlerini yukarıda açıklamıştık. 2008 yılı bir yana bırakılırsa; bu firmaların toplam pazardan aldıkları pay ortalama olarak %34 seviyesindedir. Yukarıda pazarın geleceği ile yaptığım tahminler ışığında ve sektörde olağan dışı gelişmeler olmayacağı varsayımıyla; bu markaların pazar paylarının gelecekte de  % 30’ların altına düşmeyeceğini söyleyebilirim.

.İncelememize konu olan dönemde en dikkate değer husus, pazara yeni giren firmaların düşük kapasiteli yatırımları tercih etmeleridir. Ancak bu düşünceyle pazara giren firmalar, kısa sürede ya pazarı tamamıyla terk ediyorlar, ya da el değiştiriyorlar. Bunların bir bölümü ise  PET şişeli su üretiminden çıkıp PC  ya da PET bardak üreterek ayakta kalmaya çalışıyorlar. Son 5 yılda bu tür firma sayısı 20’nin üstündedir.

.Çalışmamızda, sadece pazara PET şişede su sunan firmaları ele aldık. PET bardak, PC damacana ve cam şişe konusuna girmedik. Ancak bu konuda kısaca görüş bildirmem gerekirse şunu söyleyebilirim. PET bardağın ambalajlı içme suyu sektöründeki (litre temelinde)pazar payı, tahminime göre %1’dir. Cam şişe ise özellikle ‘’marka’’ diye tanımladığımız 5-6 firma için sadece ‘’prestij’’ açısından önemlidir ve kanımca firma imajı için pazara sunulmaktadır. Ambalajlı su sektöründeki Pazar payı ,’’eser’’ miktardadır.

3-SON BİR KAÇ SÖZ

Yılların birikimi olan bu çalışmayı kağıda dökmek yaklaşık 3 ayımı aldı. Bazı konuları kağıda dökmeden önce kimi paydaşlarla bir kez daha tartışıp, son şeklini verdim. Her çalışmada olduğu gibi bu çalışmamda sektöre ilişkin akıllardaki soruların tümüne yanıt verme iddiasında olmadım. Bunun iki önemli nedeni var. İlki; bu bilgiler bana ‘’aramızda kalsın’’ koşuluyla verilmiştir. Bu nedenle hiçbir firmanın özeline girilmemiştir.

İkinci nedense; PET ambalajlı su sektörünün dününü, bugününü ve yarınını anlamak için daha fazla ayrıntıya gerek olmadığını düşünmemdir.

Umuyorum bu çalışma, pazardaki oyunculara ve bu pazara girmeye niyetlenenlere ışık tutar.

Şimdiye dek ,soranlara bildiklerimi  hiçbir karşılık beklemeden anlattım. Sonradan, kendilerine yıllar önce anlattıklarımı bana kendi düşünceleriymiş gibi aktaranları da sabırla dinledim. 

29 yıl böylece geçti.

Umarım bu gün sektörde görev yapanlar ve gelecekte  görev yapacaklar, bilgi ve deneyimlerini  hiç karşılık beklemeden paylaşırlar. Ne demişler ‘’bilgi verirseniz bilgilenirsiniz’’.

Son noktayı koyarken'' bu çalışmadan  sonra, sektöre olan borcumun bir kısmını ödediğimi umuyorum'' diyebiliyorum.
As good as it gets.

----------------------------

NOT:Bu çalışmamı hazırlarken gerekli düzeltmeleri çizimleri yapan Çevko Uzmanı Sayın Hande Sifoğlu Ünver’e teşekkür ederim.

----------------------------

(*)Rakamlar arasındaki küçük farklılıklar yuvarlamalardan kaynaklanmaktadır.