30 Aralık 2015 Çarşamba

Cam Ambalajda Geri Dönüşüm ve Horecalar




CAM AMBALAJ GERİ DÖNÜŞÜMÜNE BİR ÇÖZÜM ÖNERİSİ: HORECALAR(*)

24.08 2011 tarihimde yayımlanan Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliğine göre; piyasaya ambalajlı ürün süren firmalar, piyasaya sürdükleri ambalajların belli miktarını toplamak/toplatmak zorundadırlar. Yönetmeliğe göre; 2015 yılında % 48 olarak belirlenen oran, 2016 ‘da %52’ye, 2020 yılında ise % 60’a ulaşacaktır.

ÇEVKO, yaklaşık 10 yıldır Türkiye’nin ilk Yetkilendirilmiş Kuruluşu olarak yükümlülüğünü üstlendiği piyasaya sürenler adına bu görevi başarı ile yerine getirmektedir. Ancak, piyasaya süren firmaların ürünleri için kullandıkları ambalajların kaynağında ayrı toplanıp geri dönüştürülmesinde önemli sıkıntılar vardır. Bu ambalajlardan, temini için ÇEVKO olarak harcadığımız zaman ve para,  göz önüne aldığında cam, geri dönüşümünde en fazla sıkıntı yaşadığımız ambalaj türü olarak öne çıkmaktadır. Son 10 yıl içinde çalıştığımız belediyelerin sınırları içinde bulunan yaklaşık 22 milyon kişiye, ambalajların kaynağında ayrı toplanması konusunda bilgilendirme yapmamıza karşın 2014 yılı içinde ancak 99 bin 256 ton camın geri dönüşümünü belgeleyebildik. 2014 yılında yaklaşık olarak 1 milyon ton(**) cam ambalajın pazara sürüldüğü dikkate alınırsa; bizim belgelendirdiğimiz atık cam miktarının o yıl geçerli olan % 48’lik yükümlük miktarının çok altında kaldığını( %10) söyleyebiliriz. ÇEVKO’ dışındaki öteki iki yetkilendirilmiş kuruluşun belgelediği cam ambalaj miktarlarını da hesaba katsak bile bu oran ancak %14-15 ler seviyesine çıkar.

Atık cam ambalaj, fiziksel özelliği (kırılabilir) ve düşük fiyatı nedeniyle; hemen hemen her sokakta rastladığımız sokak toplayıcılarının bile ilgisini çekmemektedir. Kaynağında ayrı toplama çalışmalarının pahalı bir yöntem olması, ayrıca Anadolu Cam Sanayisinin belediyelere verdiği cam kumbaraların istenilen verimliliği sağlayamaması, ÇEVKO olarak bizi yeni arayışlara yöneltti.

Bu yılın başında ülkemizde cam ambalajlı ürünlerin en çok nerelerde tüketildiği konusunda bir araştırma yaptık. Araştırmanın amacı; ‘’daha az toplama maliyeti ile daha fazla cam ambalaj atığını, öteki ambalaj malzemelerine ve evsel atıklara karıştırmadan nasıl toplayabiliriz’’ sorunsalına yanıt aramaktı. Araştırmanın sonucunda cam ambalajlı ürünlerin çok büyük bir bölümünün hotel, restoran, bar ve cafelerde (HORECA) tüketildiğini gördük. Ayrıca bu araştırma ile HORECA’lara ve onların yakınlarına konulacak konteynerlerin HORECA’ların özelliğine göre yeniden tasarlanması, bunlar için özel üretilmiş kamyonların kullanılması çalışanlarının eğitilmesi gerekliliği ortaya çıktı. Söz gelimi; içkili bir restoranın yan başında bulunan cam kumbarasına, restorandan çıkan cam ambalaj atıklarının kumbaraya tek tek atılması zaman kaybına yol açtığı için kumbaralara atılmayıp doğrudan evsel atıklara karıştırıldığını saptadık.

TÜRKİYE’DE YILDA KAÇ TON CAM AMBALAJ TÜKETİLİYOR?
Evlerde tüketilen gıda ürünlerinde, ilaç sektöründe ve kozmetikte kullanılan cam ambalajları bu hesaplamanın dışında tutarsak, 2014 yılında üretilmiş yaklaşık 790 bin ton cam ambalajın ağırlıklı olarak alkollü ve alkolsüz içecek sektöründe kullanıldığını söyleyebiliriz.
Sözgelimi cam ambalajda satılan maden suyunun yaklaşık  %30-35’inin HORECA’larda tüketildiği sonucuna vardık. Maden suyu için kullanılan cam ambalaj miktarı ise 2014 yılında 450 bin ton civarındadır. Bu hesaba göre; yaklaşık 155 bin ton cam ambalaj atığı HORECA’lardan çıkmaktadır. Cam şişede satılan su için kullanılan cam ambalaj 25 bin tondur ve bunun yaklaşık %95’i gene HORECA’larda tüketilmektedir.
40- 45 bin ton arasında cam ambalaj kullanılan yüksek alkollü içeceklerin %75-80’i, 15 bin ton civarında cam ambalaj kullanan düşük alkollü içeceklerin ise yarıdan fazlasının tüketim yeri ise gene HORECA’lardır.   60 bin ton civarında ambalaj kullanan gazlı içecek sektöründe cam ambalajın  gene yarıdan fazlasının tüketim yeri HORECA’lardır. Yüzde 85’i depozitolu olan bira şişelerinin depozito dışında kalan kısmının ise, yarıdan fazlası HORECA’larda tüketilmektedir. %80-85’i depozitolu olan bira şişlerinde kullanılan cam miktarı 130 bin tondur. Bunun depozito dışında kalan 20 bin tonunun tüketim adresi de ağırlıklı olarak HORECA’ardır. Yaklaşık 50 bin ton cam ambalaj kullanılan süt ve meyve suyunun önemli bölümü ise ev tüketimidir.

Yukarıdaki rakamları incelediğimizde, piyasaya sürülen cam ambalajlı ürünlerin önemli bir bölümünün HORECA’larda tüketildiğini görürüz. Bu ürünlerde kullanılan cam ambalaj miktarı ise 250 bin ton gibi azımsanmayacak miktardadır. Bu azımsanacak bir miktar değildir. İyi bir HORECA çalışması ile buralardan 200 bin ton civarında cam ambalaj atığı toplanabilir kanısındayız.

HORECA PROJESİ
Cam ambalajların ana tüketim yerlerini belirledikten sonra ÇEVKO’ olarak İzmir ve çevresinde, iş ortağımız olan Muzaffer Pınarbaşı firması ile civardaki bazı belediyeleri de yanımıza alarak bir ‘’pilot’’çalışma başlattık. Öncelikle ilgili belediye sınırları içinde bulunan HORECA’ları belirleyip, bunların çalışanlarına eğitimler verdik. Bu eğitimin ana amacı tesislerden çıkan camın ayrı konteynerlerde toplanmasının sağlanması ve cam ambalaj atıklarının içine porselen ve seramik atıklarının karıştırılmamasıydı. Bu eğitimler sonunda Konak, Karşıyaka, Balçova, Buca, Güzelbahçe Belediyelerinde uygulama başlatıldı. Bu ilçe sınırları içinde olan restoranlarda saat 20.00 ile 04.00 arasında cam ambalaj atığı toplanmaya başlandı. Ayrıca bu belediyelerle iş birliği yapılarak, Anadolu Cam Firması’ndan sağlanan cam kumbaraları belli bir plan çerçevesinde ihtiyaç olan yerlere konuldu.
Cam ambalajlı ürün tüketiminin özellikle turizm mevsiminde turistik bölgelerde bulunan otellerde, tatil köylerinde ve ‘’beach’’lerde çok fazla tüketildiği gerçeğinden hareketle, gene İzmir’in bir başka ilçesi olan Seferihisar’daki 9 turistik işletmede bir pilot proje yürütülmüş, otel çalışanları eğitilmiş, işletmelere özelliklerine göre 1,6 ve 27 metre küplük konteynerler konulmuş, bu konteynerlerin doluluk oranları uydudan izleme sistemi ile belirlenerek iş gücü, zaman ve para kaybı en aza indirilmiştir. Bunu sonucunda, eğitim verdiğimiz otellerde verim eğitimden önceki döneme göre ortalama %50 oranında attığı gibi, cam ambalaj atıkları içindeki yabancı madde oranı da o oranda azalmıştır.
Bu uygulamanın, 2016 yılında 1000’den fazla otelin bulunduğu Antalya-Alanya kıyı şeridinde de yapılması planlanmıştır.

SONUÇ
HORECA’lardan cam ambalaj atığı projemiz beklediğimiz gibi başarıyla devam ediyor. Ancak bu başarının sürdürülebilir olması için ilgili yönetmeliğin ‘’Ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplanması, ambalaj atıklarının kaynağında ayrı biriktirilmesi’’ başlıklı 23. Maddesinin, hazırlanacak yeni yönetmelikte, özellikle HORECA’larla ilgili bölümün yeniden düzenlenerek bunlara, ambalaj atıklarını ayrı biriktirmeleri konusunda zorlayıcı hüküm getirilmelidir. Ayrıca bu konunun ’’doğal ortak larından’’  biri olan belediyelerin de bu uygulamanın sürdürülebilir olması için istekli ve işbirliği içinde olmaları gereklidir.
---
(*) Hotel(HO),Retoran(RE),Cafe(CA)

(**) Bu rakamlar yaklaşık olarak verilmiştir. Dış alım ve dışsatıma konu olan cam ambalaj miktarları dikkate alınmamıştır.

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder