12 Şubat 2021 Cuma
Bir Günlük Boykot
Yaşar Nadir Atilla
Bir Günlük Boykot
Haziran 1971
Siyasal Yurdu, polis baskının ardından kapatılmıştı.
Ankara'da yakını olmayan sekiz arkadaş, sınavlar yakın olduğu için memleketlerimize gidememiş, sınavlara hazırlanmak için Etlik'de eşyalı bir ev kiralamıştık. Kira parasını ortaklaşa ödüyorduk. Kimde para varsa ortaya koyuyor; gereksinimlerimizi o paradan karşılıyorduk.
Paraya sıkıştığımız bir gün, evde birlikte kaldığımız arkadaşlarımızdan Bülent, ''parayı dert etmememizi, para bulabileceğini'' söyledi. Doğrusu ben dahil hiç kimse ''parayı nereden bulacağını'' sormadık ona.
Gerçekten de Bülent sözünde durmuş, ertesi günün akşamı bizi bir kaç gün idare edecek parayla gelmişti.
Bülent yurttan da oda arkadaşım olduğu için öteki arkadaşlarla daha yakındık bir birimize. Bir ara yalnız kaldığımızda sordum:
''Parayı nereden buldun Bülent? Yetim aylığın değil herhalde?''
''Millileştirmeden'' dedi.
12 Mart döneminde öğrenciler arasında sıkça kullanılan, döneminin moda deyimlerinden biriydi ''millileştirme.''
''Hayırdır neyi millileştirdin?''
BYYO'nun bodrum katlarından birinde bir kantinimiz vardı. Ders aralarında orada toplanır, çay, kahve içer; sohbet ederdik. Kantinde arada bir müzik dinlediğimiz okula ait bir de pikap vardı. Bülent pikabı oradan alıp, bir rehinciye götürmüş. Bu günkü paranın kaynağı; Bülent'in millileştirdim dediği, rehinciye verip, karşılığında ödünç para aldığı kantindeki pikapmış.
''Oğlum sıkı yönetim var. Başımıza iş açmayalım?''
''Korkma geçici bir süre için emanet aldım. Kantine bakan görevlinin haberi var. Bir kaç güne kadar yetim aylığı alacağım. O zaman pikabı aldığım gibi yerine koyarım. Sen kimseye bir şey söyleme şimdilik.''
***
Haziran sınavlarının başlamasına çok az bir süre kalmıştı. Aslına bakarsanız boykot söylentileri yüzünden sınavların yapılıp yapılmayacağı da belli değildi. Hemen her gün, birlikte kaldığımız arkadaşlarla boykotu tartışıyorduk. Sınavları boykot mu edecektik, yoksa işi oluruna bırakıp sınavlara mı girecektik? Boykot yapalım diyen de vardı, yapmayalım diyen de. Sınavlara 2 gün kala arkadaşlarımızdan biri, BYYO'nun öğrenci lideri Feyyaz ile konuşmuş. Feyyaz arkadaşa
''SBF'deki arkadaşlarla konuşup, boykot kararı aldık. Hazır olun birlikte hareket edeceğiz demiş.''
Sonunda boykot kararı verilmişti demek. Doğrusu çoğumuz boykotu biliyorduk ama nasıl yapıldığını konusunda fikrimiz yoktu. Ben lise ikinci sınıftayken notların yüz üzerinden verilmesi kararına karşı yapılan bir boykota katılmıştım. Boykota ilişkin tüm deneyimim buydu..
Arkadaşlarla boykotu nasıl başlatacağımızı uzun uzun tartıştık. Çünkü sıkıyönetim vardı ve okulun çevresinde sürekli asker ve polis kaynıyordu. Uzun tartışmalardan sonra şu kararları aldık: Öncelikle boykota katılım için kimse zorlanmayacak, ama o kişi boykota katılması için ''usulünce'' ikna edilecekti. Bu sırada gözleri üzerimizde olan askere ve polise ise açık verilmeyecekti. Ancak her şeye karşın boykotu uygulamada başarısız olursak ve öğrenciler boykota katılmayıp sınava girerlerse, biz en son öğrencinin sınava girmesini bekleyecek ve hep birlikte ''başımız dik bir şekilde'' sınav salonlarına girecektik.
Sınav günü geldi çattı. İlk sınavımız İngilizce idi.
Grup olarak erkenden okula gittik. Okulun çevresinde her zamankinden daha fazla asker ve polis vardı. Kimlik kontrolünden sonra okulun önüne geldik. Sınava girecek öğrenciler de birer ikişer gelmeye başladılar. Öncelikte bizim grupta olmayan ama boykot yanlısı olan diğer arkadaşlarla görüşüp; boykot konusunda kararsız olan öğrencileri yakın''markaja almaları ve onları boykota ikna etmelerini istedik.
Görüştüğümüz arkadaşların büyük çoğunluğu boykot yapmaya istekliydiler. Pek istekli olmayanlar ise grup dışında kalıp, dışlanmamak için gönülsüz de olsa boykota katılacaklarını söylediler.
Sınav saati yaklaştıkça bizde de heyecan artıyordu. Okulda görevli askerlerin komutanı olan albayın boykottan haberi vardı sanırım. Çünkü iki de bir öğrencilerin arasına dalıyor,
''Boykota katılacak olanlar okulun önünü terk etsin, burada sadece sınava girecek öğrenciler kalsın'' şeklinde açıklamalar yapıyordu.
Sınav saat dokuzdaydı ve sınavın başlamasına az bir süre kalmıştı. Biz, ayrı ayrı arkadaşların arasına dağılmış, planımızda her hangi bir sapmaya yer vermemek için tetikte duruyor, olacakları görmek için bekliyorduk
Albay, Okul'un giriş kapısına yakın bir yerde durup:
''Sevgili arkadaşlar sınav başlamak üzere. Lütfen sınav salonuna gidin. Aranızdaki bozguncuların sözlerine kulak asmayın.''
Kimsede bir hareket yok.
An olur dakikalar saat olur ya, işte o anlardan biriydi. Biz, zamanın bir an önce geçmesini; kimse sınava girmeyince sınavın iptal edilmesini bekliyorduk.
Saat dokuz oldu.
Albayın uyarılarına karşın, hiç kimse yerinden kımıldamadı. Aradan yaklaşık yarım saat geçti. Görevliler baktılar ki, sınava giren yok, sınavı iptal ettiler ve o günkü İngilizce sınavı yapılamadı.
Boykotumuz ilk gün amacına ulaşmıştı.
Sınavın iptal edildiğini öğrenen öğrenciler bir süre daha bekledikten sonra okulun önünden ayrılmaya başladılar.
Biz ise, son öğrenci ayrılıncaya kadar okulun önünde bekledik.
O akşam, pikaptan gelen parayla kendimize ufak çaplı bir ziyafet çekmiş, gönül huzuru ile odalarımıza çekilmiştik. Aynı odada kaldığım Bülent,
''Ben yarın erkenden rehinciye gidip, pikabı alacağım'' dedi.
''Yetim aylığını aldın mı ki?''
''Almadım. Bu gün siz okuldan ayrıldıktan sonra Genel Sekreter hademelerden biriyle bana haber gönderdi. 'Bülent'e söyleyin pikabı getirsin, yoksa onu sıkı yönetime şikayet edeceğim'' demiş. Ben de yarın erkenden pikabı teslim edeceğim.''
''Ya rehincinin parası?''
''Teyzemden borç aldım bu gün. Aylığı alınca ona ödeyeceğim.''
Ertesi gün birinci sınıflarının gireceği Prof. Dr. İbrahim Yasa'nın sosyoloji sınavı vardı.
Bir gün önceki gibi hep beraber erkenden evden çıktık.
Bülent, ''bir işim var'' deyip okulun önüne gelmeden bizden ayrıldı.
Okula geldiğimizde bir gün öncesine göre kendimize daha fazla güveniyorduk. Bir gün önce iyi iş başarmıştık doğrusu. Boykot planımızı harfiyen uygulamıştık. Bu günkü sosyoloji sınavını da atlattık mı iş tamamdı. Sıkı yönetime karşın boykot yapmış; sınavlara girmemiş olacaktık.
Sosyoloji sınavı da gene saat dokuzdaydı.
Öğrenciler yavaş yavaş gelmeye başladılar. Biz, bir gün önceki gibi öğrencilerin arasına dalıp, boykotun gerekliliği üzerine konuşmaya başladık.
Sınav saati yaklaşıyordu.
Bu kez askerler işi sıkı tutmuş, gruplar halinde toplanmamıza izin vermiyorlardı.
Albay, gene aramızda dolaşıp, ''boykotun çıkar yol olmadığını, hayatımızdan bir yılı boşu boşuna heba etmemizin doğru olmadığını'' söylüyordu.
Sınavın başlamasına yaklaşık 15 dakika kala birden Bülent'i fark ettim. Elinde rehinciden aldığı pikap ile okula doğru yürüyordu. Okulun kapısına ulaştı. Kapıdaki askerle bir şeyler konuşup, içeri girdi.
Pikap olayından haberi olmayan arkadaşlar Bülent'in en yakını olduğum için bana ''neler oluyor'' diye sordular.
Ben işin gerçeğini onlara anlatmaya çalışırken, Bülent'in okula girip, bir daha dışarı çıkamamasını, ''boykot bitti'' diye yorumlayan öğrenciler birer birer, ardından da gruplar halinde okula girmeye başladılar.
Bir kaç dakika sonra, okula girmeyen sadece ben ev arkadaşlarım kalmıştık.
Bir asker yanımıza gelip,
''Sınava girmeyecekseniz, burada bekleyemezsiniz'' dedi.
Boykot başarısız olmuştu ve malesef bizim dışımızda bütün öğrenciler sınava girmişti.
Bu durumda boykotla ilgili aldığımız karar uyarınca; biz de ''gurup halinde ve başımız dik olarak'' sınav salonuna girecektik..
Önce Ziya, ardından ben ve Atila sınava girmek için okula doğru yürümeye başladık.
Okulun giriş kapısına geldiğimde ''ardımızdan kimler geliyor'' diye geriye baktığımda; kimseyi göremedim.
Ev arkadaşlarımız gitmişlerdi.
Benzeri olay SBF'de de olmuş, orada da (sebebini bilmiyorum) boykot kırılmıştı.
Aradan yıllar geçmesine karşın hala boykotun başarılı olmama nedenini çözmüş değilim..
Başarısızlığımızın bir nedeni; arkadaşların pikabı teslim etmeye giden Bülent'in sınava girdiğini sanıp, onun ardından sınava girmeleri miydi? Olabilir.
Yoksa, ilk günkü boykota katılımı yanlış mı değerlendirmiştik. Çünkü İngilizce, çoğu öğrencilerin, özellikle özel okuldan gelenlerin muaf olduğu bir dersti ve bu öğrencilerin sayısı hiç de az değildi. Bu dersten muaf olmayanlar da nasıl olsa daha sonra kolaylıkla geçerim düşüncesindeydiler sanırım.
Aynı gün SBF'de de boykota katılımın çok düşük olması da bir başka nedendi belki.
Dedim ya hala boykottaki başarısızlığımızın nedenini çözebilmiş değilim.
Yaşar N. Atilla
BYYO-1970-74
Hindistan Pakistan Savaşı
Prof. Dr. Suat Bilge ve Hindistan Pakistan Savaşı
Yıl 1971, SBF-BYYO ikinci sınıf öğrencisiyim
Dersimiz Uluslararası Siyaset
Ders Hocası; Prof. Dr. Suat Bilge.
Sizlere Prof. Dr. Suat Bilge'yi uzun uzun anlatmama gerek yok kanısındayım. Ondan ders alanlar, hocanın ders dışında ve derslerde ne kadar ciddi olduğunu gayet iyi bilirler. Konu ve kürsü hakimiyeti müthiştir. Titizdir; sorar, sorgular. Size bir ödev verdiğinde, söz gelimi siz o ödevin bir yerinde İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'ne gönderme yapıp ''yaşamak, özgürlük ve kişi güvenliği herkesin hakkıdır'' kelamını ettiyseniz ve bunun Beyannamenin kaçıncı maddesi olduğunu yazmadıysanız; kesinlikle notunuzu kırardı. Kendisi ne kadar titiz ise, öğrencilerinin de o kadar titiz olmasını bekleyen bir hocaydı anlayacağınız. Derste soru sorulmasına kolayca izin vermezdi. Zaten Hoca'nın duruşu da soru sorma cesaretinizi kıran en önemli unsurdu. Böyle olunca da benim gibi birinin dersi kaynatma şansı da azalıyordu.
Unutmadan yazayım, Suat Bilge dersimize geldiği zaman aynı zamanda Adalet Bakanıydı.
Hocanın dersini kaynatmayı kafama koymuştum ama nasıl?
Hindistan- Pakistan Savaşı bana bu fırsatı verdi. Derslerde, benim gibi ''her çorbaya nane olan'' arkadaşım Bülent Erandaç ile anlaştık; dersi hiç olmazsa bir süreliğine de olsa kaynatacaktık. Aramızda anlaştık: Ders zili çalmadan kara tahtanın başına geçecek, hoca sınıfa girmeden güya Hindistan- Pakistan savaşını tartışacaktık.
Ben hemen tahtaya Hindistan ve Pakistan haritası çizdim. Tartışmaya renk katsın diye iki ülke sınırlarına da karşılıklı olarak tank, top ve asker resimleri de yaptım. Zil çalar çalmaz da tahtanın önünde, sırtımız derslik kapısına dönük olarak pozisyonumuzu alıp savaşı tartışmaya başladık. Önceden anlaştığımız gibi Bülent, savaşa ''dost ve kardeş Pakistan'' tarafından bakıyor, bense olaya Hindistan açısından yaklaşıyorum.
Zil sesiyle arkadaşlar sıralarına geçtiler. Suat Bilge kapıda görünmüş olacak ki, sınıfta sesler kesildi. Sırtımız kapıya dönük olduğu için dersin başlayıp, Hoca'nın sınıf kapısına kadar gelip, kapıda beklediğini fark etmemiş gibi davranıp, coşkuyla sürdürdük tartışmayı. Ben, Doğu Pakistan'ın ayrı bir devlet olama isteğini destekleyen Hindistan'ın haklılığını savunurken, Bülent ise, Doğu Pakistan'ın Pakistan'ın bir parçası olduğunu, bağımsızlığının kabul edilemeyeceğini savunuyordu.
Tartışmamız sürerken arkadaşlardan bir kaçının bize '' Hoca geldi'' anlamına gelen kaş-göz işareti yapmalarına karşın, onların bu uyarılarını görmezden gelip, yaklaşık 10 dakika kadar savaşı tartıştık. Ben birden kapıya doğru döndüm. Hoca'yı ilk kez fark etmişim gibi,
'' Hocam kusura bakmayın, tartışmaya o kadar dalmışız ki; geldiğinizi fark edemedik'' dedim sahte bir mahcubiyetle...
Bülent de benimkine benzer bir cümle kurup, özür diledi.
Şimdi fırçayı yedik derken, Suat Bilge,
'' Deminden beri sizi izliyorum çocuklar, tebrik ederim, güncel bir konu seçmişsiniz, devam edin, devam edin.''
Hoca kürsüye geçti. Biz de kaldığımız yerden, ağırlık olarak gazetelerde okuduğumuz makaleler ve haberlerden aklımızda kalanları sıralayıp, sürdürdük tartışmayı.
Bu süre içinde Suat Hoca da savaşla ilgili sorular sordu. Gazetelerden edindiğimiz bilgiler elverdiğince yanıtlamaya çalıştık Hoca'nın sorduğu soruları. Sorulara verdiğimiz yanıtları yeterli görmediği yerde, zaman zaman araya girip tartışmamıza katkıda bulundu.
Savaşa ve iki ülke ilişkileri üstüne söyleyeceklerimiz tükendiğin için tartışmayı bitirme kararı aldık. Çünkü ''savaşı (!) sürdürecek kadar mermimiz kalmamıştı. Barış(!) isteyip, tartışmayı kararında bitirmek en akıllıca yoldu.
Hoca'dan yerlerimize geçmek için izin istedik.
Yerlerimize geçerken Hoca'nın bize bir kez daha teşekkür etmesi beni mutlu etmedi desem yalan olur. Ama asıl mutluluğum Prof. Dr. Suat Bilge gibi bir hocanın yarım saat da olsa dersini kaynatmak oldu.
Bülent' le göz göze geldik. Sanırım o da benim gibi düşünüyordu.
---
Yaşar N. Atilla
BYYO 1970-74
IŞIĞI GÖRDÜM
Kardeşim,
‘’Ağabey tekneyi aldın, bir de ağ alsan hiç olmazsa hafta sonları denize ağ atar, balık tutardık’’dedi.Kardeşimin önerisi akla yakındı. Tekne var, tekneyi taşıyacak römork var, deniz var...Yani un var, şeker var yağ var; iş helva yapmaya kalıyor. Anlaşılan helvayı yapmak da bana düşüyor. Bir de ağ satın aldım mı helva tadından yenmez olur. İyi de ağı nereden alacağım?
Benim balık tutma deneyimim olta balıkçılığı ile sınırlı. Olta dediysem, bu günkü oltalar gibi makaralı falan değil; basbayağı kamış; Adana söyleyişiyle ucuna misina bağlanmış kargı. Köydeki arkadaşlarımın çoğunun kargıdan yapılma oltası vardı. Ben de onlara öykünmüş, babama kargıdan bir olta yaptırmıştım.
Arkadaşlarla köyümüzün önünden geçen sulama kanalına gider, oltaları salardık. Arkadaşlarım- hani biraz abartayım- oltayı suya atar atmaz balıklar, önceden mükellef bir sofradan kalkmış olsalar bile gelip takılırdı oltalarına. Ben oltanın iğnesine hamur takıyorum olmuyor, solucan takıyorum 'bana mısın' demiyorlar. Balıklar için hamura ve solucana göre belki baklava börek olur diye kusmayı bile göze alarak hayvan leşlerinden kurtçuklar toplayıp, oltamın iğnesine takıyorum; gene tık yok. Bekle Allah bekle ki, yolunu yitirmiş bir balık gelip de oltamın iğnesine vursun... Ne mümkün?Anlayacağınız açlıktan öleyazan, derisi kılçıklarına yapışmış bile olsa hiç bir balık uğramıyor oltama.
Nenem benim için ‘’bu oğlanın kıçında kurt kaynıyor ellehem.(1) Yerinde durası yok’’ derdi her zaman. Nenem haklıydı. Ben eylemsiz duramam. Hele olta ucundabeklemek yok mu? Beklemeye dayanamıyorum. Balık işi sabır işi; o da bende yok. Allahtan bu işin bana göre olmadığını çabuk anladım da 'benden bu kadar' deyip vazgeçtim oltayla balık avlamaktan. Çevremde torla ya da ağla balık tutanlar da vardı hiç kuşkusuz. Bir de dinamitle balık avlayanlar....Balık tutmak, daha doğru bir ifadeyle balık katliamı yapmak daha kolaydı bu yöntemle. Bir dinamit lokumunu taşa bağlayıp lokumun ucuna taktığın fitili ateşleyip, ırmağın akıntısı olmayan bir yerinde suya atıyor ve patlamasını bekliyorsun.
Güümmm!
Patlama sesinin ardından birkaç metre suyla birlikte onlarca balık havaya sıçrıyor. Ardından suya girip, elma toplar gibi yüze çıkan balıkları topluyorsun. O günlerde çevre mevre kimin umurunda. En çevrecimizin çevreciliği bile; Gençlik maarşının bir dizesindeki ''bu ağaçlar, güzel kuşlar, yürüyelim arkadaşlar, lay lay lay loom'dan'' öteye geçmiyordu. Anlayın artık.
Söz buraya nereden geldi? Şimdi anımsadım; teknem için ağ satın alacaktım.
Bu işten anlayanlara sordum. ''Teknenin boyu kaç metre, hangi derinlikte avlanacaksın, motorun gücü ne?'' türünden uzmanlık sorularını eksiksiz yanıtladıktan sonra danışmanlarm(!), 150 cm eninde, 120 metre boyunda bir ağın benim için yeterli olduğu kararını verdiler.
''Peki ağı nereden alırım?'' türünden sorduğum masumane sorumu, kendilerinden emin bir şekilde ve dudaklarında alaycı bir gülümsemeyi eksik etmeden, hep bir ağızdan 'tabii ki İstanbul'dan' diye yanıtladılar.
Sözü uzatmayayım. Ağı satın alacağımız dükkanın İstanbul'daki adresini bulup, siparişi verdim. Bedelini söylediler, hemen çıkardım istedikleri parayı... Üç beş gün sonra da ağ geldi. Ağın sarıldığı paketi açarken; oğlum ve ben, tutacağımız balıkların düşünü kurarken, eşimin ve kızımın 'her boyayı boyadık, bir tek fıstıki yeşil kalmıştı' sözünün yüzlerine yansıyan ifadesi de güzümden kaçmadı.
Öncelikle gelen ağın, siparişim ile aynı ölçüde olup olmadığını kontrol etmeliydim. Hemen çelik metremi alıp, en kolay ölçülecek yerini; enini ölçtüm. 120 cm geldi. Oysa siparişimiz 150 cm idi . 'Eni buysa, boyunu ölçmeme hiç gerek yok, mutlaka boyu da siparişimden kısadır' dedim. Ağ kısa da olsa önemli değil. Aç gözlülük yapmam; balıkların hepsini ben tutacak değilim ya? Başkalarının da hakkı var denizdeki balıkta. Ancak, 'ağı İstanbul'dan al' diye tutturan danışmanlarımı hayırla(!) yad ederek; 'tuttuğum balıkların bir kılçığını bile size verirsem ne olayım' diye ant içip, yüreğimi soğutmayı da ihmal etmedim. Ağı satın aldığım dükkan sahibi hakkındaki düşüncelerimi ise, buraya yazmayı gerek görmüyorum. Beni tanıyanlar, bu tür durumlarda neler söylediğimi iyi bilirler(!).
***
Ağı denize attık. İlk bir kaç denemede başarılı olamadık. Ağdan hep yengeç çıktı. Yengeç çıkması dert değil; ağı parçalamış namussuzlar. Ağı temizlerken çevremize toplananlardan biri, 'yengeç de yeniyormuş Yaşar bey! Bir filmde görmüştüm. Bayağı pahalıymış'' dedi. Güzel kardeşim ben de biliyorum yengecin yendiğini. 'Ben bu ağı yengeç yakalamak için değil, balık yakalamak için satın aldım' demeyi düşündüm bir an. Ama demedim, ne de olsa yazlık komşum; yüz yüze bakıyoruz... Sadece içimden la havle çekip, ağdaki yengeçleri temizlemeyi sürdürdüm.
Belki size bencillik gibi gelecek ama yapacak bir şey yok. Günlerdir balık niyetine denize ağ atıyorum, yengeç takılıyor. Bu gidişle benim yüzümden denizde yengeç kalmayacak. Onların ki de can. Olaya bir de bu açıdan bakın lütfen.
Kuzenim ile birlikte ağı, motora alal acele yükleyip, 'vira bismillah' deyip denize açıldık. Bu vira bismillah sözünü balıkçılardan çok duymuştum. Söylemekte de bir sakınca görmedim; ağıma takılacak balıkları hesaba katarsam; şimdiden gerçek bir balıkçı sayılırım ne de olsa. Yapraklı koyunda, balıkçı donuna girmiş mübareğin tarif ettiği yere demir attık. Ağımızı denize özenle serip, şamandıralarla ağın yerini belirledikten sonra da görevini eksiksiz yerine getirenlerin iç huzuru ile demir alıp, teknenin burnunu yazlığıma çevirdim. Hava da yavaş yavaş kararıyordu.
Ertesi sabah, kargalar bile kahvaltı etmeden erden kalkıp, kuzenimi uyandırdım.
Teknenin yanına geldiğimizde güneş henüz ufukta görünmüyordu. Ama hava, 'gavuru müslümandan ayıracak kadar aydınlıktı.' Kumsalda ise, 'acaba 3-5 yıl daha yaşar mıyım' umuduyla yürüyen bir kaç yaşlıdan başka ben-i adem yoktu.
Tekneyi örten branda, sabaha karşı yağan çiğden dolayı cım cılık(2). Motoru çalıştırıp, sabahın nemli ve yapışkan sessizliğini yara yara yol alıp, bir gün önce ağı attığımız yere; şamandıranın yanına demirledik.
Ağı şamandıradan ayırıp, 'ya allah, ya fettah !' deyip yavaş tekneye çekmeye başladım.
Ben de heyecan zirve yapmış: kolay değil, buraya ağ atmamızı balıkçı donuna bürünmüş Hızır Aleyhisselam önerdi. Yüreğimin gümbür gümbür etmesi bundan. Tekneye çektiğim ağın ilk metrelerinde ağa takılmış balık yoktu. 'Olağan' dedim kendi kendime; 'daha yüz metreden fazla ağ var suyun içinde, aceleye gerek yok...' Ağı sabırla ve acele etmeden yavaş yavaş çekiyorum ki; takılan balık ağdan kurtulup kaçmasın. Ama ne mümkün? Ağın yarıdan fazlasını tekneye aldım, ama ilaç için ağa takılan tek bir balık yoktu. Öyle inançlı biri değilim ancak ben hala balıkçı donuna girmiş Hızır Aleyisselam'dan umudumu kesmedim; bildiği bir şey var ki beni buraya yönlendirdi.
Tekneye aldığım ağ çoğalıp, suyun içindeki ağ azalınca umudumu yitirmeye başladım. Birden! o ana kadar sudan rahatlıkla çektiğim ağı, çekemez oldum; bir yere takılmış olmalı. Bir iki kez zorladım; Iııhh! bana mısın demedi.
Ortalık aydınlandı, güneş pırıl pırıl. Kuzenime,
''Ağ bir yere takılmış sanırım, ben suya dalıp; ağı takıldığı yerden kurtarmaya çalışacağım. Sen gözünü benden ayırma!'' deyip soyunmaya başladım. Dikkatli bakınca suyun dibindeki kayalık kolaylıkla farkediliyordu. Gözümde deniz gözlüğü, balıklama daldım suya. Ayağımda palet yok, zaten palete de gerek yok... Ağa tutunarak yaklaşık 5-6 metre derinliğe kadar indim. Tahmin ettiğim gibi ağ dipteki kayanın sivri bir yerine takılmıştı. Kayadan kurtarmam gereken ağ yaklaşık 15- 20 metre kadardı. Aslında ağı kesip, 15-20 metrelik bölümü denizde bırakabilirdim. Ama kısalan ağ, ağ olmaktan çıkardı. Ağı kayadan kurtarmaya karar verdim. Ağı kurtarmak için, ayaklarımla kayadan güç aldım ama bana mısın demiyor. Zaten soluğum da tükenmek üzere. Sudan çıkıp yeniden soluklanıp bir kez daha denemeye karar verdim. Bir ucu kayaya takılı, öteki ucu teknede kuzenimin elinde olan ağa tutuna tutuna suyun yüzüne çıkıp, tekneye tutundum. Soluk soluğayım. Kuzenimin,
''Ağabey ağ kayaya mı takılmış?'' sorusunu başımı sallayarak yanıtladım. Bir süre soluklandım. Soluk alıp verişim düzene girince, ciğerlerimi taze hava ile doldurup bir kez daha daldım suya. Ağa tutuna tutuna kayaya kadar kolaylıkla ulaştım. Bir kez daha ağı kayadan kurtarmak için soluğum kesilinceye kadar uğraştım. Bir ara ağın, kayaya takıldığı yerin gerisinde kalan bölümünde ağa takılmış bir balık gördüm. Ağdan kurtulmak için umarsız, çırpınıp duruyordu. Balıkçı donuna girmiş Hızır'ın söz ettiğ balık bu muydu? Ben bir tekne dolusu balık beklerken, ağıma bir tek balık takılmıştı. Kusura kalmasın; aleyhisselamlığından bir fayda görmediğim için o artık benim için sadece Hızırdı.
Soluğum tükenmek üzere. Çekmekle ağı kayadan kurtaramayacağım sanırım. Suyun yüzüne çıkıp, teknedeki bıçağı almalı; ağı takıldığı yerden kesip, kalanına razı olmak en iyisi...
Bir kez daha ağa tutuna tutuna suyun yüzüne çıktım. Soluklandıktan sonra kuzenimden bıçağı istedim. Soru sormasını beklemeden,
''Kayadan kurtaramadım. En iyisi kesmek.''
Bıçağı ağzıma alıp suya yeniden daldım. Ağı özenle kesip, kayadan kurtardım. Kuzenim kestiğim ağı yukarı doğru çekmeye başladı. Ben de ağın kayada kalan kısmına takılmış balığa son bir kez daha bakıp, tepemde bir ışıldak gibi parlayan gün ışığına doğru yüzmek için ayaklarımla kayadan güç alarak yaylandım. Daha bir kulaç atmış atmamıştıp ki, sağ ayak baş parmağımın, kayaya takılı ağa dolandığının ayırdına vardım. Can havliyle ayağımı kendime çekip, ağdan kurtarmaya çalıştım ama boşuna, kurtaramadım baş parmağımı. Parmağımı kurtarmak için ağın takıldığı kayaya yöneldim. Ne kadar zorladıysam baş parmağımı kurtaramadım. Güneş tepemde ışıl ışıl, soluğum tükenmek üzere, ciğerlerimde büyük bir baskı var... Balığı yakalamayan ağ, parmağımı yakalamış, bırakmıyordu.
Umarsızdım.
Cigerlerimdeki baskı artıyordu. Soluğum tükendi, tükenecek...Çabuk karar vermeliydim. Düşüncelerim bulanıklaştı. Ağı mı, başparmağımı mı kesecektim kurtulmak için? Hangisi kolay olacaktı? Saniyeler yıl gibi... Ağzımdaki bıçağı elime aldım. Hala kararsızım; ağ mı, ayak baş parmağım mı? Sağlıklı düşünemiyor, gitgeller yaşıyorum.
Ben ne yapacağımı düşünürken bir kez daha ağa takılı balığı gördüm, ağdan kurtulmak için hala çırpınıyordu. O ağdan kurtulma umudunu yitirmediğine göre ben de umudumu yitirmemeliydim.
Karar verdim. Bir kez daha deneyecek, parmağımı kurtarmak için son bir deneme daha yapacaktım. Kalan tüm gücümü topladım; aman Tanrım! Parmağım ağdan kurtuldu. Hızla suyun yüzeyine çıkmalıydım. Ama tutunup çıkacağım ağı kuzenim çoktan tekneye almıştı.
Başım dönüyordu, kayadan güç alıp, yaylandım. Gün ışığı pırıl pırıldı. Yaşam oradaydı. Saniyeler yıl gibi... Ciğerlerim patladı patlayacak. Tekneye yaklaşınca, tekeneden sarkıp, suda ne yaptığımı merak eden kuzenimin yüzünü hayal meyal gördüm.
Bilincim bulanıklaştı.
Son bir çaba...
Sonunda başımı suyun üstüne çıkardım. Teknenin kenarına güç bela tutundum. Kulaklarım zonkluyor, başım dönüyordu; bayılmak üzereydim. Dünyadaki tüm havayı tüketircesine ciğerlerimi doldururdum. Aşağıda ne olduğunun ayırdında olmayan kuzenim,
''Ağabey, vallaha bravo. Kimse senin kadar suda kalamaz'' deyişini duyar gibi oldum. Sudan çıkmam için elini uzattı. Karşımda Hızır vardı sanki...
''Elbet bir gün gene karşılaşırız Hızır efendi, alacağın olsun'' dedim.
Adıyla değil de Hızır diye seslendiğim kuzenimin yüzündeki şaşkın ifade, yol boyu yapıştı kaldı yüzünde.
-----
Ankara- Kasım 2020
----
1-Ellehem: Sanırım, anlaşılan, demek ki.
2-Cım cılık: Sırılsıklam.
NOT: Bu yazıya son noktayı koyduktan bir kaç saat sonra teknede yanımda olan kuzenimin hakka yürüdüğünü öğrendim. Işıklar yoldaşı olsun.
Primo De Rivera
Haluk Ülman ve Primo de Rivera
İlk okuldan beri tarih dersleri her zaman benim ilgimi çekmiştir. Öğrenim yaşamım boyunca; Orta Okul'da olsun, Lise yıllarımda olsun tarih derslerini kaçırmamaya özen gösterdim. Bu ilgi üniversite yıllarımı da aşarak bu güne kadar sürdü.
***
Dersimiz Siyasi Tarih.
Siyasi Tarih dersimizin hocası ise, Doçent Dr. Haluk Ülman(*).
Sömestr'in 2. ya da 3. haftasıydı.
Haluk Hoca sınıfa girer girmez yoklama kağıdını imzalamamız için ön sıradaki arkadaşlara verip, o gün işleyeceği konuyu anlatmaya başladı. Bir süre sonra, nasıl oldu tam anımsayamıyorum söz döndü, dolaştı Primo de Rivera'ya geldi.
Haluk Hoca,
''Primo de Rivera Portekizli faşist bir generaldi'' dedi.
Oysa ben bu generalin İspanyol olduğunu, 1923 yılında ordunun yaptığı bir darbe ile krallığı korumak koşulu ile hükümeti kurup, 1930 yılında terk-i dünya edinceye kadar İspanya'yı yöneten faşist eğilimli bir general olduğunu biliyordum. Üstelik bu bilgim de çok tazeydi. Çünkü bir gün önce Manuel Azcarate'nin ''İspanya İç Savaşı'' adlı kitabını okumuştum. Azcarate kitabında, İspanya İç Savaşı'na giden olayları irdelerken, soylu bir aileden gelen General Primo de Rivera'dan da söz ediyordu.
Haluk Hoca'nın belki dili sürçmüştür; insanlık halidir'' diye düşündüm önce... Nasıl olsa yaptığı yanlışlığı anlar, düzeltir diye bir süre bekledim. Ama hoca, bir kaç dakika sonra aynı yanlışı yineleyince; el kaldırıp, ayağa kalktım:
''Hocam izninizle bir şey söylemek istiyorum.''
Sözünün kesilmesinden hoşlanmadığı yüz ifadesinden açıkça belli olmasına karşın,
''Söyle bakalım, ne söyleyeceksin?''
''Bir düzeltme yapmak istiyorum.''
''?''
''Hocam az önce Primo de Rivera'dan söz ederken onun Portekizli bir general olduğunu söylemiştiniz. Oysa Rivera Portekizli değil İspanyol bir generaldir ve İspanya'yı 1930 yılına kadar, yani ölünceye kadar yönetmiştir.''
Hoca bu sözlerim üzerine, alaycı bir ifadeyle,
'' Sen mi bileceksin, ben mi bileceğim. Ben 15 yıllık hocayım. Primo de Rivera Portekizlidir'' dedi.
Bizim oralarda ''inat da bir murattır'' diye bir söz vardır. Üstelik iyi bildiğim, doğru olduğundan kuşku duymadığım bir konuda düşündüklerimi sonuna kadar savunurum. Ehh! Bir de gençlik var serde... Bırakmadım lafın ucunu...
''Siz 15 yıllık hocaysanız, ben de 12 yıllık öğrenciyim. Rivera İspanyoldur'' dedim.
Hoca, bu çok bilmiş tavrımdan belli ki hoşlanmadı. Beni sert bir şekilde uyarıp, ''yerime oturmamı'' söyleyip, derse kaldığı yerden devam etti.
***
Aradan bir hafta geçti.
Gene Siyasi Tarih dersi ve gene Haluk hoca.
Sınıfa girer girmez, sınıfı şöyle bir gözden geçirdi.
Gözlerini bana dikip,
'' Geçen derste bir arkadaşınızla Primo de Rivera üzerine tartışmıştık. O haklıymış. Rivera Portekizli değil, İspanyoldur'' dedi.
Ben bu sözleri duyar duymaz ayağa kalkıp, yıllar sonra Özal'ın da yapacağı gibi ellerimi başımın üzerinde birleştirip, sınıfı selamladım.
Haluk Hoca, benim bu hareketim üzerine,
''Gösteriye gerek yok, gösteriye gerek yok'' deyip o gün işleyeceği konuyu anlatmaya başladı.
***
Hocam'ın yanlışını bulup onu nasıl alt ettiğimi anlatmak için yazmadım bu anıyı. Asıl amacım; koskoca bir doçentin derste yaptığı bir hata nedeniyle kendisini uyaran öğrencisinin haklı olduğunu kabul edecek kadar hoş görülü olduğunu belirtmekti.
-----
(*) Profesör Haluk Ülman olayın geçtiği 1970 yılında doçentti.
Yaşar N. Atilla
BYYO 1970-74
11 Şubat 2021 Perşembe
On Kasım
10 Kasım
Annem anlatmıştı:
Atatürk öldüğünde ilkokul öğrencisiymiş. Bir gün, başöğretmenleri öğrencileri
bahçede toplayıp, yaşlı gözlerle,
''Çocuklarım, bu gün babamız öldü. Okul
tatil, herkes önlük yakalarını çıkarıp
evine gitsin. Bu gün en büyük yas günümüz'' demiş.
Öğrenciler, beyaz yakalarını çıkarıp
evlerine dönmüşler, doğal olarak annem de...
Annem, önlük yakası elinde, gözü
yaşlı eve gelmiş.
Anneannem,
''Niye er geldin okuldan kızım?''
''Babamız ölmüş anne'' deyince; anneannem
lafın ardını dinlemeden şakkadak, düşüp bayılmış.
Annem, feryat figan; komşulardan yardım
istemiş.
Soğandı, kolonyaydı derken komşular
anneannemi ayıltmışlar.
Ayılıp, ölenin büyük babam değil de; Atatürk
olduğunu öğrenince; bir horoz adamış...
Komşulardan biri,
''Eminanım, Atatürk ölmüş, horoz adanır mı
kele.''
''Ne bilim anam, herif öldü sandım. Kafam
yerinde mi benim? Çıktı ağzımdan bir kere.''
***
Ahmet Karabucak İlkokulu beşinci sınıf
öğrencisiyim. Gene bir 10 Kasım günü. Okulun girişindeki merdivenlere, bayrağa
sarılı bir kürsü üstünde Atatürk'ün büstü var. Büstün çevresi O'nun sevdiği
çiçeklerle; pembe, beyaz renkli kasımpatıları ile süslenmiş. Kürsünün yanı
başında, siyah takım elbisesi ile başöğretmenimiz, onun hemen arkasında koyu
renk elbise giymiş olan öğretmenlerimiz sıralanmış. Her zaman şık elbiseler
giyen Şükran öğretmenimiz bile karalar giymiş, ruj bile sürmemiş dudaklarına...
Başöğretmenimiz arada bir saatine bakıyor;
belli ki, töreni töreni başlatmak için canavar düdüklerinin çalmasını bekliyor.
Bizim sınıfın yaşça en küçüğüyüm, boyum da
sınıfın en kısası. Dolayısıyla yerim, sabahki törenlerde hep baştan birinci
sıradadır.
Törenin başlamasını bekliyoruz.
Ben heyecanımdan yerimde duramıyor,
sürekli ayak değiştiriyorum.
beşinci sınıflar adına bu
yıl, Atatürk için yazılmış 10 Kasım şiirlerinden birini de ben okuyacağım. Dudaklarım
kıpır kıpır; okuyacağım şiiri içimden yineleyip duruyorum.
Canavar düdükleri çalmaya başlayınca,
önceden tembihlendiğimiz için, başöğretmenimizin 'dikkaaat!’ uyarısı ile saygı
duruşu için, ellerimiz iki yana yapışık, başımız önde ‘hazrola’ geçtik.
Canavar düdüğünün sesi yavaş yavaş
alçaldı ve artık duyulmaz olunca, başöğretmenimizin,
''Rahaaatt!'' komutuyla rahatladık...
Önce başöğretmenimiz konuştu. Ardından
başka bir öğretmen Atatürk'ün bakla
tarlasında nasıl karga kovaladığını atlamadan, onun yaşamından örnekler verdi.
Ben heyecandan yerimde duramıyorum...
Ardından, şiirler, şiirler...
Aklım okuyacağım şiirde; kim ne okudu;
anımsamıyorum.
Sonunda sıra bana geldi.
Töreni yöneten İsmail öğretmen,
''Şimdi 5. sınıf öğrencilerimizden Yaşar Atilla,
Saat Dokuzu Beş Geçe(2) şiirini okuyacak.
Adım okunur okunmaz merdivenleri hızla
çıktım. Kürsüdeki Atatürk büstünün yanında durdum.
Şükran öğretmenin önceden uyarmıştı:
''Şiiri okumaya başlamadan önce Atatürk
büstüne, sonra da arkadaşlarına başınla selam vereceksin. ‘’Sakın unutma!'' Unutur
muyum. Öğretmenimin dediklerini tamı tamına yaptım. Önce Atatürk büstünü, sonra
da meraklı gözlerle beni izleyen arkadaşlarımı başımla selamladım.
İlk kez okulumun tüm öğrencilerini bu
kadar yüksekten görüyorum. Ne kadar
kalabalıkmışız.
Duraksadığımı gören İsmail öğretmen,
'' Hadi başla oğlum'' dedi.
Şükran öğretmenime baktım.
Seninin yanındayım, korkma dercesine
gülümsedi.
Gözlerimi kapadım.
Sesimin yettiğince ezberlediğim şiiri
okumaya başladım.
Saat dokuzu beş geçe
Atam Dolmabahçe’de,
Gözlerini kapadı
Bütün cihanı ağlattı
Doktor! Doktor kalksana,
Lambaları yaksana
Atam elden gidi... yorr
Çaresine..
Boğazım düğümlendi, sesim çatallandı,
şiirin gerisini getiremedim.
O kadar duygulanmıştım ki; Atatatürk sanki
yeni ölmüş de ben onun cenaze törenindeyim..
Başladım hıçkıra hıçkıra ağlamaya.
Kendimi toparlamaya çalışıp, kaldığım
yerden devam etmek istedim.
Atam elden gidiyoor.
Çaresine baks...
Devam etmek ne mümkün? Göz yaşlarımı
tutamıyorum.
Ben salya sümük ağlamaya başlayınca;
derin bir sessizlik oldu okulun bahçesinde. Ardından bütün öğrenciler hep
birden alkışlamaya başladılar.
Öğretmenler şaşkın...
Önce nasıl davranacaklarını bilemediler.
Ama yanı başımda duran İsmail öğretmen
çabuk toparlanıp, başımı okşamaya başladı.
Ben hıçkırmayı sürdürüyorum.
Alkışlarsa kesintisiz devam
ediyor...
İsmail öğretmen iki elini havaya kaldırıp,
''Alkışlamayın,
bu gün yas günümüz çocuklar, alkış olmazzz, alkış olmazzzz!''
Alkışlar kesilince, bana dönüp,
''Teşekkür ederim. Hadi artık yerine geç
oğlum'' dedi.
Merdivenlerden aşağı inip yerime geçtim.
Ama hala kesik kesik hıçkırıyorum.
Sıradaki arkadaşlarım, şiir okuma
biçimimden memnun kalmış olmalılar ki; gülümseyerek omzuma dokunup
övgülerini esirgemediler benden.
Yerime geçtikten sonra tören fazla sürmedi
zaten.
İsmail öğretmenin,
''Tören bitmiştir arkadaşlar teşekkür
ederim. Önce birinci sınıflar olmak üzere, sırayla sınıflarınıza
geçebilirsiniz'' demesiyle; önden birinci sınıflar, ardından da diğerleri tören
alanından ayrılarak sınıflarına gittiler.
En son da biz beşler...
***
Sıralarımıza oturduk.
Hemen ardımızdan Şükran öğretmen girdi
sınıfa.
Kürsüye geçmeden, gülümseyerek, doğrudan
yanıma kadar geldi.
Ayağa kalktım.
Şefkatle başımı okşarken, sınıfa döndü.
''Bu gün en güzel şiiri, çok duygulu bir
şekilde Yaşar okudu değil mi? Onunla gurur duyalım arkadaşlar.''
Bu sözler üzerine tüm sınıf bir kez daha
alkışlamaya başladı.
Şükran öğretmenim kimseyi susturmadı.
Arkadaşlarım beni alkışlarken, Şükran öğretmenimin
yüzündeki gülümsemeyi hiç unutmadım.
----
Corona- Tutukevi
Nisan 2020
-----
1-Canavar düdüğü: Özellikle On
Kasım günü saygı duruşunun başladığını duyurmak için fabrikaların hep birlikte
çaldığı siren sesi. Tehlike anında çalan güçlü ve tiz siren.
2- Hala ezberimde olan bu
şiirin yazarını hep merak etmişimdir. Bu satırları yazarken bir kez daha araştırdım ama
bulamadım. Yaşıyorsa sağlıklı ömürler dilerim. Yok hakka yürüdüyse; ışıklar
içinde uyusun.
Kaydol:
Kayıtlar (Atom)