ÇEVKO 2016

İÇEÇEK SEKTÖRÜNDE PET ŞİŞELERİN KULLANIMI VE GERİ DÖNÜŞÜMÜNDE ÇEVKO'NUN R ROLÜ

ÇEVKO NEDİR

ÇEVKO Çevre Koruma ve Ambalaj Atıkların Değerlendirme Vakfı, 1991 yılında Ülkemizin 16 seçkin sanayi firmasınca kurulmuştur.

Kar amacı gütmeyen ÇEVKO'nun görevi;  Ambalaj Atıkları Kontrolü Yönetmeliğinin kendisine verdiği görev doğrultusunda, yükümlülüklerini aldığı sanayicilerin piyasaya sürdükleri ambalaj  atıklarının toplanıp, işlenerek yeniden düşük maliyetli ham maddeye dönüşmesini sağlayacak sistemi oluşturmak, oluşan bu sistemi ayni ve nakti olarak desteklemektir.

ULUSLARARASI ÜYELİKLER

ÇEVKO , 2003 Yılında PRO-Europ'a(Packaging Recovery Organisation Europe) üye olmuştur. PRO-Europe'ni bizim dışımızda 30 üyesi daha vardır. ÇEVKO aynı zamanda PRO-Europe'nin ''Yeşil Nokta'' markasının Türkiye'de kullanım hakkına sahip tek kuruluştur.

ÇEVKO 2010 Yılında 1000'den fazla üyeye sahip ISWA'ya (International Solid Waste Association) üyesi  oldu.

2013 yılında ise 23 ülkeyle birlikte EXPRA'nın (Extended Producer Responsibilty Alliance)kurucu- yönetim kurulu üyesidir.

2005 yılında ise o zamanki adıyla Çevre Orman Bakanlığı tarafında Türkiye'nin ilk yetkilendirilmiş kuruluşu olarak görevlendirilmiştir. (YK)

Bu kısa girişten sonra, 1992 yılından bu yana içecek sektörüne damgasını vuran PET Şişelerin ambalajlı su sektöründeki gelişimine ve bu süreçte ÇEVKO'nun üstlendiği rol üzerinde birkaç söz edelim.

PET Şişeler tüketicilerin yaşamına 1970'li yılların başında girmiş, Türkiye'de tüketicilerle buluşması ise 1992 yılında gerçekleşmiştir.

Başlığımız  '' Su Ambalajı Olarak PET Şişe Kullanımı''  olduğu için  için , burada sadece bu sektörle ilgili PET Şişe kullanımını, bunun Çevreyle ilişkisini ve bu konuda ÇEVKO'nun yaptıklarını özetlemeye çalışacağım.

PET Şişe ilk olarak ülkemizde 1978 yılında üretilmiş, 1984 Haziranında ise PET Şişe, su ambalajı olarak  ilk kez HAYAT markası ile pazara sürülmüştür. Markanın sahibi ise ÇEVKO'nun kurucu üyesi ve bir SABANCI kuruluşu olan SUSA'dır. PET Şişeler bu gün  Türkiye'nin hemen her ilinde üretim yapan irili ufaklı 150 civarında su firması tarafından kullanılmaktadır. 1990'ı yılların başında,  PVC ve Cam ambalajın kullanıldığı sektörde kişi başına ambalajlı su tüketimi bir kaç litre ile ifade ediliyor ve bu tüketimin neredeyse tamamına yakını 3 büyük kentte gerçekleşiyordu. Ambalajlı su tüketimi bu gün PC damacanalar dışında yaklaşık olarak kişi başına 100 litreye ulaşmıştır. Bu  kişi başına artan gelirin yanı sıra, PET ambalajlı su üretiminin tüm ülke düzeyine yayılmış olmasının bir sonucudur.

Bu gün ülkemizde PET Resin kapasitesi  yaklaşık olarak 582 bin ton/yıldır. Ancak Fiili kapasite ise 510 bin ton civarındadır. Miktarın yaklaşık olarak 360 bin tonu iç pazarda kullanılmaktadır. Buna  80 bin ton(2016 sonu) dış alımı da eklersek ülkemizde, tamamına yakını ambalaj üretiminde kullanılan 440  bin ton PET  resin şişe yapımında kullanılmaktadır.

PET Şişe üretiminde kullanılan resinin sadece 160 bin ton kadarı su şişesi ambalajı üretiminde kullanılmaktadır.  Su ambalajı olarak kullanılan 160 bin ton Pet Şişenin bir bölümü su firmalarınca''ambalajlı su'' olarak yurt dışına satılmaktadır. Ambalajlı su üretiminde kullanılan PET  Şişelerin yurt dışına satılan bölümünü hesaplama dışında bırakırsak, yaklaşık  120-125 bin tonluk PET su şişesinin ülke içinde tüketildiğini söyleyebiliriz.

YURT İÇİNDE SATILAN PET SU ŞİŞELERİNİN NE KADARI GERİ DÖNÜŞTÜRÜLÜYOR

Bu kadar PET su şişesi kullanıldıktan sonra ne oluyor?

Bunun ne kadarı ekonomiye ham madde olarak geri dönüyor?

 Burada, üye sayısı 49 olan ve piyasaya ambalajlı ürün satan yaklaşık 1800 firmanın temsilciliğini yapan ÇEVKO devreye giriyor. Ambalajlı ürünleri piyasaya süren firmaların  2016 Yılındaki yükümlülükleri % 52'ydi.  Yani piyasaya 100 birim ambalajlı ürün süren bir firma, Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği uyarınca; bunun %52'sini toplamak ya da toplatmak zorundadır.

ÇEVKO, 2016 yılında , piyasaya ambalajlı ürün süren firmaların yükümlülüğünü, 165 belediye ve 65 lisanslı firma ile işbirliği yaparak yerine getirmiştir. Bu çalışmalar sonu 65 bin ton PET Şişe ekonomiye düşük maliyetli ham madde olarak geri kazandırılmıştır. Elbette bu PET Şişelerin tamamı su şişesi değildir. Toplama ve geri dönüşüm sırasında şişeleri kullanıldığı sektöre göre ayırmak olanaksızdır. Bizim hesabımıza göre topladığımız 65 bin ton PET'in yaklaşık 30 bin tonu su ambalajlarından oluşmaktadır. Ancak bu rakam  bizim belgeli olarak topladığımız gerçek şişe miktarıdır.  Bizim dışımızda da belgeli olarak toplandığını tahmin ettiğimiz PET su şişesi miktarı da yaklaşık 15-20 bin ton civarındadır. Bu rakamı da hesaba kattığımızda 120 bin ton olarak piyasaya sürülen PET su şişesinin belgelendirilmiş ve geri dönüştürülmüş miktarı yaklaşık 50 bin ton olmaktadır. Bu da toplanması gereken %52'nin (62.4 bin ton) gerisindedir: 57.6 bin ton( yüzde 47.8).

Peki yukarıdaki rakamlara göre toplanmadığı görülen PET Şişeler ne oluyor?

Bunun tek bir yanıtı vardır. PET Şişelerin bir bölümü ''Sokak Toplayıcıları'' tarafından toplandığı ve kayıt dışı olduğu için ÇEVKO tarafından geri dönüşüm kayıtlarının dışında tutulmaktadır.

Belgelendirilmiş miktarın düşük olmasının ana nedenlerinden biri de halkın Çevre konusunda yeterli bilgiye sahip olmamasıdır. Ayrıca  Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliğine uygun hareket etmesi gereken 1367 belediyenin yaklaşık olarak % 90'nın bu konuda her hangi bir etkinlikte bulunmaması da bir diğer etkendir.

Toplanan belgeli PET su şişesinin miktarının düşük olmasının bir başka nedeni de sistem içinde olmamasına karşın sistemde yer alan ''Sokak Toplayıcıları'dır'' Bunların topladığı PET şişeler belgeli olmadığı için kayıtlarımızda gözükmemekte dolayısı ile toplanan PET şişe miktarı gerçek rakamlardan daha az gözükmektedir.

GERİ DÖNÜŞTÜRÜLEN PET ŞİŞELER HANGİ ÜRÜNLERDE HAM MADDE OLARAK KULLANILIYOR

Geri dönüştürülen PET Şişelerin çok az miktarı yeniden PET Şişe olarak değerlendirilir. Büyük bir bölümü tekstil sektöründe dolgu elyafı ve polyester iplik olarak kullanılır.

Bir başka önemli kullanım alanı ise PET  su bardaklarıdır.  PET Su bardaklarının üretiminde kullanılan PET levhaların ikinci ve dış kat yüzeyin ger dönüştürülmüş PET'lerden oluşur.

Özetle şunu söyleyebiliriz. Türkiye'de piyasaya sürülen gazlı- gazsız içecek, yağ, deterjan vb. ambalajlarda kullanılan PET şişelerin dönüşüme giden gerçek rakamı, resmi olarak belgelenmiş rakamların çok üzerindedir.

 OLÜ