3 Ağustos 2012 Cuma


PET şişeler artık daha hafif

PET şişelerde ağırlık düşürme çalışmalarının çevreye ve ekonomiye olumlu etkisi mevcut.

Son yıllarda gittikçe önem kazanan,önemi dünya durdukça da sürecek olan çevre ve onu koruma çalışmalarının başarılı olması ;toplumun her kesiminin bu çalışmaların her evresinde etkin rol alması ile mümkündür.Bu rol dağılımında hiç kuşkusuz başat iki aktör vardır:Üreten ve Tüketen.Elbette bu ikilinin yanı sıra ,bunların çevreyle olan ilişkisini düzenleyen ,kurallar koyan,gözeten devlet kurumları ile Çevko Vakfı gibi gönüllü sivil toplum örgütlerini de anmak gerekir.Ancak biz burada,bu ikiliden üretenin,Pet şişe üretimindeki ''önleme çalışmalarından'' söz edeceğiz.

Bu konuya ayrıntılı bir şekilde girmeden önce ; Pet şişenin ülkemizdeki tarihçesinden kısaca söz etmek gerekir
kanısındayız .

Bugünlerde neredeyse yaşamımızın bir parçası haline gelen pet şişelerin pazara ilk sunulduğu tarih , sanıldığı kadar uzak bir geçmişi içermiyor. 1970'li yılların başlarında , öncelikle ABD ve Japonya'da tüketici ile tanışan PET şişlerin Türkiye'deki üretimi , rahmetli Özdemir Sabancı'nın ileri görüşlülüğü ile SASA fabrikasından küçük bir işletmede , günlük üretimi yaklaşık 5000 adet /1 LT şişe olan Pilot bir makine ile başlamıştır. Pazarı test etmeyi amaçlayan bu küçük işletmedeki üretim , yeni makinelerin üretime alınması ile her gün biraz daha artarak bu günkü düzeyine ulaşmıştır. Tarihe kayıt düşme açısından şunu hususu da belirtmekte yarar var : PET meşrubat şişesini ilk kez 1982 yılında Erbak Uludağ firması , PET su şişesini de ilk kez Hayat su adıyla üretim yapan SUSA kullanmıştır.

Pet ekonomiye yeniden kazandırılıyor.

PET şişelerin pazarda gün geçtikçe yaygınlaşıyor olması ;bir süre sonra bu şişelerin, hammadde olarak ekonomiye yeniden kazandırılması hususunu gündeme getirmiştir.Bu bağlamda ,o zamanki adıyla SASA'da 1989 yılında bizim yönettiğimiz bir çalışma başlatılmış ve bu çalışmanın ardından hazırladığımız rapor ışığında 1990 yılında bir alan çalışması yapılmıştır.Bu çalışmadan amaç;hem çevre konusunda toplumun dikkatini çekmek hem de o gün için ekonomik değeri yok sayılan atık PET'in sanayimiz için önemli bir girdi olduğunu vurgulamaktı.

Uygulama,Silivri-İstanbul'dan Gazipaşa-Antalya kadar olan kıyı şeridinin yaklaşık 50 km
derinliğine kadar olan bölgede bulunan ören yeri,kumsal ve piknik alanlarında yapıldı.Bu bölgelerde gelişigüzel,oraya buraya atılmış PET şişeler,üniversite öğrencileri tarafından toplanarak,bu iş için özel üretilmiş presli kamyonlarla İstanbul-Topkapı ve İstanbul-Kartal ile İzmir-Bornova ,Antalya-Liman bölgelerindeki ilk toplama merkezlerine taşındı.Daha sonra burada toplanan PET'ler,ana deponun bulunuğu Adana' ya gönderildi.Bu çalışmalar sürerken SASA,tedarikçisi olduğu müşterileri bir araya gelerek,toplama işini üstlenecek,bu konuda gerektiğinde kamu ile iş birliğine giderek "çevre mevzuatının" hazırlanmasına yardım edecek, aynı zamanda da toplumun çevre konusunda eğitilmesine ve bilinçlenmesine katkıda bulunacak bir vakfın kurulması için çalışmalar başlattı.Bu çalışmaların sonunda,bu yıl,20.kuruluş yılını kutladığınız ÇEVKO Vakfı 1991 yılında kuruldu.

SASA,bu süreçte , yasal bir yükümlülüğü olmamasına karşın müşterileri adına bakanlığın belirlediği oranlar dahilinde pazara sunduğu pet şişeleri toplamaya başladı.Fabrikanın içinde 100 bin metrekare alan bu iş için ayrıldı.Toplanan PET şişeleri ekonomiye yeniden kazandırmak amacıyla da ,Türkiye'de ilk kez 1994 yılında PET geri kazanma işletmesi 30 bin ton / yıl kapasite ile üretime başladı.


Daha hafif şişe-daha az karbon salınımı:
Kurumsal ve kamusal alanlarda bunlar yaşanırken SASA ( şimdiki adı Artenius Türk Pet ) , bu süreçte ;
dünyadaki teknolojik gelişmeleri yakından izleyerek,çevreye duyarlı sanayici anlayışı ile karbon
salınımını azaltan,özelliğinden ve işlevinden bir şey kaybetmeyen ,bir öncekinden daha hafif şişe ve
preformları pazara sundu.Bu ağırlık azaltma işi ilk olarak yağ şişesi ambalajında uygulandı.Önceleri 1
LT yağ alan bir PET yağ şişesinin ağırlığı 45 gram iken,bu gün aynı ağırlıktaki bir yağ şişesinin ağırlığı yüzde 43 oranında düşürülerek 26-27 gram olarak pazara sunulmaktadır.Biz Artenius olarak yurt dışına ise,aynı hacimde yağ alacak şişenin üretimi için ki 21 gramlık preformlar gönderiyoruz.Aynı çalışmalar 2 LT yağ alan şişeler içinde yapıldı.Bu şişenin ağırlığı zaman içinde 78 gramdan 50 grama kadar düşürüldü.

Gazlı içecek sektöründe ise,1982 Yılında kullanılan 1 LT pet şişenin ağırlığı 48 gramdı.Bu gün için bu ağırlık,içeceğin özelliği nedeniyle ancak 36 gr.kadar düşürülebilmiştir.ama hafifleme oranı yine de azımsanmayacak orandadır: yüzde 25.

Ağırlık azaltılması konusunda asıl gelişmeler 1984 yılında Hayat su ile yaşamımıza giren PET su şişelerinde yaşanmıştır.1984 yılında pazarda su ambalajı olarak dönüşümlü cam şişeler ve PVC şişeler kullanılıyordu.
Pazarın büyüklüğü ,gelişmiş bir kaç il ile sınırlıydı.Pazara sunulan ilk 0.5 LT pet şişenin ağırlığı 22 gramdı.
Çizim 1 'de bu gelişimin yıllar itibariyle nerelere ulaştığını görebiliriz.Bu gün aynı hacimdeki su için sadece 10.5 gram ağırlığında PET şişe kullanılmaktadır.Bu süre içinde 0.5 litrelik PET su şişesinin ağırlığında , yüzde 53 oranında bir hafifleme sağlandı.1.5 LT PET su şişesi ağırlğı ise ,çizim 2 ' de görüldüğü gibi % 43 oranında düşürüldü.

Gerçekte bu konuda daha ileri uygulamalar yapılabilir.Ancak ülkenin  ulaşım ve coğrafi koşulları, bu konularda daha fazla ileri gitmeyi şimdilik engelliyor.Şimdilik diyoruz çünkü ; daha düşük ağırlıktaki şişeler dünyanın bir çok ülkesinde kullanılmaktadır. 0.5 LT PET şişede dünyada 8-9 grama kadar uygulama örnekleri var.Önümüzdeki birkaç yıl içinde bu ağırlıktaki şişelerin,ülkemizdeki ambalajlı su üreticileri tarafından kullanılacağını beklemekteyiz.

Pazarda PET şişelerdeki ağırlık azaltma çalışmaları,PET'in gıda kabı olarak kullanıldığı her alanda başarıyla uygulamaya konuldu.Bal ve reçelden kavanozlardan turşu ve salçaya kadar bir çok gıdayı PET şişe ve kavanozlara koyan gıda üreticilerinin yanı sıra , PET'i şampuan ve deterjan şişesi olarak kullanan farklı sektörlerde faaliyet gösteren üreticiler , zaman içinde ağırlık azaltma çabalarının içinde aktif olarak yer aldılar.

Ağırlık azaltma çalışmalarının,PET dışında kalan alternatif ambalajlara etkisi

PET şişelerde yıllar içinde yapılan ağırlık azaltma çalışmaları,ve bu çalışmaların başarılı
uygulamalarının görülmesi üzerine,PET'e rakip olan alternatif ambalaj üreticilerini de harekete geçirdi.Hareketin temelini,öncelikle PET karşısında rekabet gücünü korumak ve çevreye saygı oluşturuyordu.Bundan yaklaşık 20 yıl önce dönüşümlü 250 cc 'lik gazlı içecek ambalajının ağırlığı (Pazar ortalaması) yaklaşık olarak 425 gramdı;yani 250 cc'lik (yaklaşık 250 gr.) gazlı içecek kendisinden 1.7 kat daha ağır bir ambalajla pazara sunuluyordu.Bu gün anılan ambalaj malzemesi artık tek kullanımlık ambalaja dönüştürülerek ağırlığı , ortalama 180 - 185 grama düşürüldü.Bu durum zaman içinde PET 'e alternatif öteki ambalajlarda da yaşandı ve bu ambalajların üreticileri de ağırlık azaltma çabalarına girdiler.

PET şişede ağırlık azaltma çalışmaları ne gibi sonuçlar vermiştir

PET şişelerde ağırlık azaltma çabalarının doğa için,ekonomi için kısaca insanoğlu için sağladığı yararlarını
burada uzun uzun anlatabiliriz Ama bir konu var ki; bundan söz etmeden geçemeyiz.Yaklaşık 25 yıl önce , 1 ton PET ham maddesinden,ortalama olarak 45 bin adet 0,5 LT su şişesi üretiliyordu. Bu gün aynı miktardaki ham maddeden  95 bin adet 0.5 LT PET su şişesi üretilmektedir.PET şişe de su üretenler , dün , şişe üretmek için kullandıkları ham maddenin yarısı kadar ham madde kullanarak,ürettikleri PET şişelere aynı miktardaki suyu koyabilmektedirler.

Bu hesabı yaptığımızda ; ağırlık düşürme çalışmalarının çevreye ve ekonomiye olumlu etkisi olduğunu kolaylıkla görebiliriz.

Dünyanın , 20.yüzyılın son çeyreğinde  tanıdığı ve kısa sürede benimsediği , kullanıldıktan sonra , biz insanlar tarafından terk edilen PET şişelerin çevreye verdiği "görsel kirliliği " de ortadan kaldırmak bu şişeleri geri kazanım tesislerine göndermek birey olarak bizlerin önemli görevlerinizden biridir.Şurasını hiş unutmamamız gerekir;
hiç bir pet şişe ya da alternatif ambalajlar,ören yerlerine,kumsallara,piknik alanlarına kendileri gitmezler;birileri tarafından götürülür.Burada arzulanan; görüntülerin bu ekonomik değerleri aldıkları yere geri getirmeleridir.

Not: Bu makale Çevko Dergisi'nin dönem :4/2011,13.sayısında yayınlanmıştır.


5 yorum:

  1. Yazı için teşekkürler. 10.5 gram pet şişe kaç TL değerindedir?

    YanıtlaSil
  2. 10 tane 15kuruş 100tane 1.5 lira 1000tane 15lira 10000tane 150lira 100000 tane 1500lira

    YanıtlaSil
  3. Merhabalar
    Bardak su,500 ml ,1.0 lt 1.5 lt lik pet şişe su ve 19 lt polikarbonat damacana su ambalajlarınım ayrı ayrı karbon emisyonları ölçüm değerleri bilgisine hangi kaynaktan ulaşabilirim?

    YanıtlaSil